Nowoczesne budownictwo charakteryzuje się wieloma cechami takimi jak np. m.in. energooszczędność, minimalizm wzornictwa, duże przeszklenia ale także co jest najbardziej istotne, konieczność spełnienia coraz bardziej wyśrubowanych standardów bezpieczeństwa pożarowego, które zostały wymuszone przez specjalistów z tej dziedziny i potwierdzone w nowelizowanych przepisach, rozporządzeniach i prawie budowlanym.

Piotr Matuszewski – Dyrektor Działu FPM+ w Ela-compil

Nowoprojektowane budynki należy więc wyposażyć w coraz więcej czynnych urządzeń technicznych służących zapewnieniu odpowiednich standardów ochrony ppoż. Wszystkie te urządzenia wymagają odpowiedniego zachowania w przypadku wykrycia przez system wykrywania pożaru zagrożenia. Sposób w jaki budynek ma być chroniony przed zagrożeniem pożarowym opisuje dokument nazwany scenariuszem pożarowym. Zgodnie z obowiązującym prawem opracowanie scenariusza pożarowego jest obowiązkiem każdego inwestora planującego rozpoczęcie zamierzenia budowlanego, jeżeli w projektowanym obiekcie przewiduje się system automatycznej detekcji pożaru lub rzeczoznawca ds. ppoż tak zadecydował.

Przepisy prawne nie określają jednak jasno jakie informacje powinny znaleźć się w scenariuszu pożarowym. Analizując je jednak, można wysnuć wniosek, że powinien on określać przebieg pożaru krok po kroku, z uwzględnieniem zagrożeń jakie ze sobą niesie, oraz obrazować w jaki sposób zmniejszą się te zagrożenia dzięki działaniu zamontowanych w budynku urządzeń przeciwpożarowych. Zakres dokładności informacji scenariusza rozwoju zależny jest od wielkości i architektury obiektu – im większy i bardziej skomplikowany, tym dokument obszerniejszy.

Mówiąc najprościej dokument ten stanowi opis sekwencji możliwych zdarzeń w czasie pożaru reprezentatywnego dla danego miejsca wystąpienia, lub obszaru oddziaływania, w szczególności dla strefy pożarowej lub strefy dymowej, z uwzględnieniem przede wszystkim:

• sposobu funkcjonowania urządzeń przeciwpożarowych, innych technicznych środków zabezpieczenia przeciwpożarowego, urządzeń użytkowych lub technologicznych oraz ich współdziałania i oddziaływania na siebie,
• rozwiązań organizacyjnych niezbędnych do właściwego funkcjonowania projektowanych zabezpieczeń.

Zwiększająca się dynamicznie ilość technicznych środków ochrony przeciwpożarowej w które w zależności od przeznaczenia i klasy powinien i musi być wyposażony obiekt, wymusza na projektantach przeanalizowanie możliwości stosowanych do tej pory standardowych rozwiązań czyli automatycznego systemu wykrywania i sygnalizacji  pożaru pod kątem wydajności i możliwości realizacji coraz bardziej skomplikowanych scenariuszy pożarowych i algorytmów sterujących z nich wynikających. Należy zapewnić możliwość realizacji dowolnych warunków logicznych, sekwencyjności wysterowań urządzeń, opóźnień w wysyłaniu sygnału sterującego etc. Wszystkie sterowane urządzenia należy także rzecz jasna monitorować w czasie rzeczywistym i reagować na stwierdzone nieprawidłowości i uchybienia.

Doświadczenie płynące z instalowania i późniejszego eksploatowania systemów bezpieczeństwa pożarowego podpowiada, że łączenie funkcji detekcyjnych ze sterującymi bezpośrednio przez jedną centrale sygnalizacji pożaru (CSP) nie zawsze jest najtrafniejszym rozwiązaniem – pomimo formalnych dopuszczeni niektórych z nich - a co najważniejsze nie stanowi najwyższego standardu bezpieczeństwa dla chronionego obiektu.

Centrale sterujące urządzeniami przeciwpożarowymi (CSUP) powinny umożliwiać kontrolę urządzeń mających wpływ na bezpieczeństwo pożarowe nie tylko poprzez kontrolę dwu lub trójstanową czyli np. ALARM – SPOCZYNEK, WŁĄCZONY-WYŁACZONY czy też OTWARTY – POZYCJA PRZEJŚCIOWA – ZAMKNIĘTY, ale również powinny mieć możliwość kontroli analogowej – poprzez pomiar prądu lub napięcia – np. dokładna kontrola prędkości i kierunku przemieszczających się mas powietrza.

Ta przywołana funkcja jest często wykorzystywana do precyzyjnego sterowania oddymianiem lub przewietrzaniem podziemnych garaży – tak aby w odpowiedni sposób kierunkować pracą wentylatorów strumieniowych.

CSUP powinna też zapewnić szybki i bezpieczny dla infrastruktury chronionego obiektu powrót wysterowanych systemów (najczęściej na skutek wywołania fałszywego alarmu) do stanu spoczynku (stanu oczekiwania). Wiąże się to z sekwencyjnym i bardzo często warunkowym sterowaniem urządzeniami i systemami – w taki sposób aby np. nie załączyć w tej samej chwili odbiorów elektrycznych o dużej mocy co mogłoby spowodować awarię systemu energetycznego zasilającego obiekt.

Podczas eksploatacji obiektu rozdzielenie systemów detekcyjnego od sterująco-kontrolnego pozwala też na przeprowadzenie niezależnie konserwacji tych systemów, tym samym ogranicza się czynnik ryzyka związany z całkowitym wyłączeniem systemów ochrony przeciwpożarowej. Podczas dokonywania czynności serwisowych systemu detekcyjnego co wielokrotnie wiąże się z jego wyłączeniem – a więc jeżeli pełniłby on łączoną funkcję detekcyjno-sterującą – obiekt pozostaje niemal całkowicie bezbronny, bez możliwości uruchomienia urządzeń na skutek alarmu pożarowego.

Jeżeli natomiast centrale CSP i CSUP stanowią osobne instancje – podczas wyłączenia CSP istnieje zawsze możliwość ręcznego uruchomienia scenariusza pożarowego dla konkretnej zagrożonej strefy, bez udziału automatycznej detekcji a w skutek np. obserwacji wizyjnej obiektu czy też potwierdzonej informacji werbalnej.

Dodatkowo w wielu obiektach coraz częściej pojawia się też konieczność przeanalizowania zapewnienia możliwości sterowań ręcznych, czyli takich które nie są wprost zaprogramowane w pamięci kontrolerów i nie wykonają się automatycznie tylko na podstawie obserwacji rozwoju zdarzeń operator systemu ma mieć zapewnioną możliwość zmiany wcześniej zaprogramowanego scenariusza pożarowego.

Projektanci na podstawie wniosków płynących z dotychczasowych realizacji ich projektów doszli do wniosków, że za coraz bardziej skomplikowanymi scenariuszami pożarowymi nie nadążają rozwiązania techniczne w sferze monitorująco-sterującej występujące w klasycznych systemach automatycznego wykrywania pożaru. Przewiduje się więc odrębne systemy: detekcyjny oraz sterująco-monitorujący, wymieniające między sobą oczywiście niezbędne informacje, ale fizycznie rozdzielone w obszarach instalacyjnych, konfiguracyjnych i  sprzętowo-programowych. Takie rozwiązania znacząco wpływają na pewność prawidłowej realizacji zaplanowanego scenariusza pożarowego, bez ryzyka zablokowania się systemu sygnalizacji pożaru, którego podstawową rolą jest wykrycia pożaru praktycznie w możliwie najwcześniejszym momencie, oraz zasygnalizowanie w taki sposób aby odpowiednie działania mogły być podjęte, a także podanie słyszalnych i/lub widzialnych sygnałów użytkownikom budynku, którzy mogą być zagrożeni pożarem.

Wszystkie funkcje sterujące i kontrolne przejmuje więc zupełnie odrębny system zbudowany w oparciu o dedykowane centrale sterująco-monitorujące odciążające z tego zakresu centrale sygnalizacji pożaru, hołdując zasadzie do której coraz częściej przychylają się eksperci branży, rzeczoznawcy i audytorzy, że funkcje detekcyjne nie powinny być zakłócone przez coraz bardziej skomplikowane programy sterujące, i coraz większą ilość sygnałów monitorujących (feedback).